کریم اهل بیتحضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) دومین اختر تابناک آسمان امامت و نخستین ثمره پیوند مبارک حضرت علی (علیه‌السّلام) و صدیقه فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، در نیمۀ ماه رمضان سال سوم هجری در مدینۀ منوره دیده به جهان گشود. [۱]
پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۸۷، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السّلام، چاپ نهم، ۱۳۷۸.
خدا نام آن بزرگوار را حسن یعنی بخشنده قرار داد و در تورات او را شبر نامیده است. کنیۀ آن حضرت ابومحمد و ابوالقاسم است و لقب مقدسش مجتبی می‌باشد.۱ - زندگینامهایشان از محضر مبارک جد بزرگوارش چند سال بیشتر بهره نبرد. هفت سال بیش نداشت که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بدرود حیات گفت. پس از رحلت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، حدود ۳۰ سال در کنار پدرش مولای متقیان علی (علیه‌السّلام) قرار داشت و پس از شهادت پدر گرامیش، در سال ۴۰ هجری، به مدت ۱۰ سال امامت امت را بر عهده گرفت. [۳]
پیشوایی، مهدی، سیرۀ پیشوایان، ص۸۷، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السّلام، چاپ نهم، ۱۳۷۸.
امام حسن (علیه‌السّلام) از گرامی‌ترین و نزدیک‌ترین افراد به پیامبر بود، بدین جهت توسل به او و پیروی از او موجب رهایی از خطرهای دنیا و آخرت است. پیامبر در مورد ایشان می‌فرماید: «فرزند من حسن (علیه‌السّلام) است که پروردگار اراده کرده که به برکت وجود او بین مسلمین صلح و سازش را برقرار سازد».۲ - وجه تسمیه کریم اهل بیتبلاذری در «انساب الاشراف» می‌گوید: «و این وظیفۀ همۀ مسلمین است که سبط پیامبر را بزرگ و گرامی دارند و پاک و مطهر شمارند. چنانکه خود پیامبر آن را محترم و مقامش را والا شمرد» [۴]
حجازی، فخرالدین، زندگانی امام حسن علیه‌السّلام، ص۶۳-۷۴، تهران، مؤسسه انتشارات بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۶.
امام حسن (علیه‌السّلام) را به دلیل صفات و فضایل اخلاقی، سخاوت و بخشش بی‌نظیری که داشت کریم اهل بیت می‌نامیدند. به صورتی که بارها نیمی از مال خویش را به نیازمندان داد. [۵]
قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، ص۴۷۶، نشر دلیل اول، ۱۳۷۶ه. ش.
۳ - توطئه معاویههنگامی که حضرت علی (علیه‌السّلام) دار فانی را وداع گفت، حضرت امام حسن به منبر رفت و خطبۀ بلیغی مشتمل بر معارف ربانی ادا نمود. یاران پدرش، علی (علیه‌السّلام) با او بیعت کردند، که با هر کسی بجنگد، پیکار کنند و با هر کسی سازش نماید، صلح نمایند. هنگامی که معاویه از قتل امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) باخبر شد و فهمید که مردم با فرزندش حسن (علیه‌السّلام) بیعت کرده‌اند، مردی را برای جاسوسی به کوفه و کسی را به بصره فرستاد تا اتفاقاتی که افتاده بود را برای او بنویسند و مردم را علیه آن حضرت تحریک کند. وقتی امام حسن (علیه‌السّلام) از ماموریت این دو مرد اطلاع یافت، دستور داد تا آنان را بکشند، بعد امام نامه‌ای به معاویه نوشت، همانا جاسوسانی را برای مکر و حیله و شیطنت می‌فرستی و... اگر ارادۀ جنگ را داری من نیز مهیای آن هستم. همین‌طور نامه میان امام و معاویه رد و بدل شد، با اینکه قرار شد بین امام و معاویه، جنگ صورت گیرد. [۶]
شیخ مفید، الارشاد، ص۳۴۸-۳۵۰، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۷۶.
۴ - صلح امام حسن با معاویهخودداری برخی مردم از همراهی با امام، نافرمانی و سوء قصدهای خوارج و برخی مسائل دیگر، شرایط لازم برای صلح امام با معاویه را فراهم ساخت. معاویه نامه‌ای دیگر به امام نوشت و خواستار صلح و سازش شد. و امام با شرایطی خاص صلح را پذیرفت. اگر چه یارانی که دور آن حضرت جمع بودند زیاد بود ولی در عین حال قلب بیشتر آن‌ها دنیایی که معاویه در آن بود را دوست داشتند، و اگرچه در ظاهر آن حضرت را یاری می‌کردند ولی منظورشان این بود که وی را تسلیم معاویه کنند، اما قبل از اینکه به هدف برسند امام خطر را حس کرد و خود را از امر خلافت برکنار کرد. آن حضرت در اصل، مقام خلافت را به معاویه تسلیم نکرد، بلکه از جنگیدن و ریختن خون‌ها و مغلوب شدن خودداری نمود. و این صلح، ضرر بزرگی را از دین مسلمین دفع نموده. [۷]
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۵۹، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۸۰ه. ش.
۵ - جنایات معاویه و قتل امام حسنمعاویه پس از قبول صلح از سوی امام حسن (علیه‌السّلام) و اعلام برنامه و سیاست خود، نه تنها در روش و کردار خود اصلاحی نکرد، بلکه بر خشونت‌های خود افزود و عرصه را بر امام و یارانش تنگ کرد. اهانت به ساحت مقدس امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را در سطح جامعه ترویج کرد و شخصیت‌های بزرگی چون «حجر بن عدی» را یا به قتل رساند و یا از خانه و کاشانه پراکنده کرد، و آنان را مورد فشار و خفقان قرار داد. معاویه مادۀ مربوط به حفظ احترام علی (علیه‌السّلام) و پیروان آن حضرت را زیر پا نهاد. [۸]
پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۱۱۷-۱۱۸، قم، موسسه امام صادق علیه‌السّلام، چاپ نهم، ۱۳۷۸.
پیمان‌شکنی معاویه از شرط‌هایی که با امام حسن (علیه‌السّلام) بسته بود، اخبار دروغینی که از سوی معاویه منتشر می‌شد و کشتار و شکنجه شیعیان از سوی معاویه، وضعیت جامعه را دگرگون ساخته بود. معاویه به سختی کوشید تا شیعیان را نابود کند و مهر و محبت خاندان پیامبر را از دل‌ها بردارد، اما امام حسن (علیه‌السّلام) را سد راه خود می‌دید. به همین منظور با دادن وعده‌ای دروغین، جعده دختر اشعث بن قیس و همسر امام حسن را فریب داد و همانطور که خود امام پیشگویی کرده بود، جعده ایشان را به وسیلۀ زهر مسموم کرد. آن امام همام، در ماه صفر در سال ۵ هجری در سن ۴۸ سالگی شهید شدند و در قبرستان بقیع در مدینه مدفون گشت. [۹]
حجازی، فخرالدین، زندگانی امام حسن علیه‌السّلام، ص۶۷۷، تهران، مؤسسه انتشارات بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۶.
[۱۰]
حجازی، فخرالدین، زندگانی امام حسن علیه‌السّلام، ص۵۹۵، تهران، مؤسسه انتشارات بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۶.
[۱۱]
حجازی، فخرالدین، زندگانی امام حسن علیه‌السّلام، ص۵۷۸، تهران، مؤسسه انتشارات بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۶.
۶ - ثواب گریه برای امام حسندر روایات، بر ثواب و فضیلت گریه و زیارت آن حضرت بسیار تاکید شده است حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «چون فرزندم، حسن (علیه‌السّلام) را به زهر شهید کنند، ملائکه آسمان‌ها هفت‌گانه بر او گریه کنند و همه چیز بر او بگرید حتی مرغان هوا و ماهیان دریا. و هر که بر او بگرید، روزی که دیده‌ها کور می‌شود دیده‌اش کور نشود و هر که بر مصیبت او اندوهناک شود، دل او در روزی که دل‌ها اندوهناک شوند، اندوهناک نمی‌شود، و هر که در بقیع او را زیارت کند قدمش بر صراط ثابت گردد، در روزی که قدم‌ها بر آن لرزان است». [۱۳]
قمی، عباس، منتهی الامال، ص۵۰۱، نگارش، انتشارات دلیل، چاپ اول، ۱۳۷۹.
۷ - عناوین مرتبطامام حسن مجتبی علیه‌السلام؛ امامت امام حسن مجتبی. ۸ - پانویس
۹ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «کریم اهل بیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۱/۲۲. |